De brede Schelde of een falend stadsbestuur? Al 150 jaar geen fatsoenlijke Scheldefietstunnel!

In 1874, 1900 en 1906 keurde de Belgische Kamer drie wetten goed die een vaste oeververbinding voor Antwerpen tot stand moest te brengen. Het duurde tot 1933 vooraleer de eerste twee tunnels openden: de Waaslandtunnel en de Sint-Annatunnel. Bijna zestig jaar discussieerden de lokale en nationale besturen over brug of tunnel. Andere havensteden, zoals Rotterdam, Amsterdam en Londen zaten in vergelijkbare papieren en bouwden verschillende bruggen of tunnels. In Antwerpen bleven toentertijd veerboten zinken en groeiden files pijlsnel aan. 150 jaar later is er nog niet veel veranderd. De coronacrisis brengt de gebrekkige oeververbindingen, vooral voor fietsers, opnieuw pijnlijk aan het licht.

Sinds afgelopen week zijn de trappen van de Kennedyfietstunnel éénrichtingsverkeer geworden. Door de ellenlange files moesten er maatregelen komen om de social distancing in coronatijden te garanderen. Maatregelen die er pas na vijf weken kwamen! De liften kan je met drie personen tegelijkertijd gebruiken en de trap bij het verlaten van de tunnel. Lees: een grootstad van een half miljoen inwoners heeft één fietstunnel waar 3 mensen per 2 minuten doorheen kunnen en heeft één smalle voetgangerstunnel waar fietsers stapvoets toegelaten zijn. Zelfs bij het schrappen van alle niet-noodzakelijke recreatieve uitjes per fiets, schieten beide tunnels qua capaciteit nog steeds oeverloos tekort.

“Blijf op uw eigen oever”

“Blijf op uw eigen oever”, is het devies. Dat is lachwekkend. Alsof er geen mensen uit het Antwerpse stadscentrum in de Waaslandhaven werken. Alsof er geen mensen uit Oost-Vlaanderen werken in Antwerpen en met een fiets, elektrische fiets, speed pedelec of scooter hun verplaatsing maken. Alsof Linkeroever, nota bene een Antwerpse wijk, niet deftig verbonden mag zijn met de rest van de stad. Alsof we in de middeleeuwen leven en mensen haast verplichten om opnieuw met de wagen naar het werk te gaan. Daar mag de coronacrisis in se niets mee te maken hebben. Bericht aan Koen Kennis: “Blijf in uw ivoren toren”.

Voor de corona-maatregelen was de situatie al schrijnend. Eigenlijk is dat al 150 jaar zo. Door de innovatie op vlak van mobiliteit groeide het aantal passanten door de Kennedyfietstunnel snel. Maar de filevorming viel nog mee omdat mensen als sardines in de lift kropen of hun vehikel via de trap sjouwden. Nu kan ook dat niet meer. Om deze absurde situatie in perspectief te plaatsen, dit fictieve voorbeeld: een veerboot voor drie wagens vaart om de twee minuten van oever naar oever, files tot in Gent. Tweede optie: u mag uitstappen en uw wagen door de tunnel duwen, gelieve je spiegels daarbij in te klappen. Vrachtwagens rijden best om via Temse en Boom.

Antwerpse tunnelvisie?

Waarom lukt het verbinden van beide oevers in Antwerpen al 150 jaar niet? Iets wat in andere steden wel kan? Kort gezegd: in Antwerpen wijkt de politieke kleur van het stadsbestuur te vaak af van de politieke kleur op nationaal/federaal niveau, waarop een kat-en-muisspel volgt over wie betaalt, wie bouwt en wie beslist. Beslissingen zijn bij nader onderzoek steevast doordrongen met privébelangen, vriendjespolitiek en wanbestuur, waardoor studies over boord worden gekieperd of actiegroepen mits een beetje research het geknoei zo blootleggen. Tenslotte: als de brug na twintig jaar dan finaal wordt goedgekeurd en wordt voorgesteld, klaagt de scheepvaart de vrije Schelde-doorvaart aan. Waarop heel het circus opnieuw begint, met een veel duurdere tunnel tot gevolg.

In deze crisistijden staat het water tot aan de Blauwe Steen. Er wordt geopperd om de Waaslandtunnel open te stellen voor fietsers. Ideaal is deze situatie niet. De hellingsgraad is 3.5%, zoals een gemiddelde brug, maar het hoogteverschil is 38 meter, of meer dan een kilometer bergop. Als geoefend fietser zie ik zo’n Col d’Anvers wel zitten, maar de meeste fietsers zullen moeite hebben om hier deftig boven te geraken. De snelheidsverschillen naar beneden en naar boven zal voor ongevallen zorgen. Met onhandige speelvogels is 6.75 meter al snel te smal. En het grootste struikelblok voor het Antwerpse stadsbestuur: het gemotoriseerde verkeer zal deze tunnel niet meer mogen gebruiken. Het zou voor fietsers alleszins beter zijn dan de huidige situatie. Ook al zijn er nu nog veel ergere dingen.

Nog 150 jaar wachten?

Nu is er opnieuw een studie besteld voor een brug over de Schelde ter hoogte van de Kennedytunnel. De zoveelste studie. Wie de soap van de afgelopen 150 jaar Schelde-oeververbindingen heeft gevolgd, weet dat dit opnieuw een doodgeboren kind zal zijn, waarbij er onnodig veel studies zijn gemaakt om common sense aan te tonen en er onnodig veel mensen hebben staan aanschuiven aan de defecte liften van de Kennedytunnel of Sint-Annatunnel. Dit terwijl het budget beter kan besteed worden aan bestaande oplossingen.

Is de Schelde te breed of is de Antwerpse/federale politiek te kortzichtig? Tel het aantal bruggen en tunnels in Amsterdam, Rotterdam en Londen en je weet dat Antwerpen op vlak van politieke besluitvorming al 150 jaar in tweede klasse speelt. Als Antwerpenaar is dat een pijnlijke vaststelling. Ook al is er al heel wat gerealiseerd! Wie de Antwerpse legende van Brabo en Antigoon een beetje kent, weet dat mensen die deze tol niet meer willen betalen, hun handen verliezen. Maar waar blijft Brabo, die gerechtigheid bracht?

“Er is iets, heren, dat me altijd met verstomming geslagen heeft en ik had al de gelegenheid mijn verbazing hierover te uiten: dat is om een stad te zien met het belang van Antwerpen, met een agglomeratie van bijna 400.000 inwoners, die niet weet hoe ze een rivier als de Schelde moet overspannen. […] Er is een opvallend feit als we de situatie van Antwerpen onderzoeken. Wanneer we aan de overzijde van de Schelde staan, op enkele honderden meters van de kathedraal, dat het meer tijd kost om in de stad te komen dan om van Antwerpen naar Brussel te gaan. […] Er zijn weinig landen in de wereld waar een stad met zulke omvang, met een rivier als de Schelde, in deze toestand gebleven is.”[1]

                                               (Modeste Terwagne, 13 mei 1909, Kamerzitting)

---

[1] Kamerzitting 13/05/1909, 14/24, vertaald uit het Frans.